Рӯзи ҷаҳонии ботлоқзорҳо  

2 феврали соли 2023 рӯзи "Барқарорсозии ботлоқҳо" аст. Ин шиор ба муносибати Даҳсолаи барқарорсозии экосистемаҳои Созмони Милали Муттаҳид бахшида шудааст.

Рӯзи ботлоқзорҳо ҳамасола ба муносибати имзои Конвенсияи Рамсар мебошад. 170 кишвари ҷаҳон иштирокчии Конвенсия мебошанд. Зиёда аз 2300 заминҳои ботлоқзор дар саросари ҷаҳон мақоми байналмиллалии Рамсарро гирифтанд. Ин мавзеъҳо 250 миллион гектарро ишғол мекунанд, ки қариб 15% тамоми заминҳои обиро ташкил менамояд.

Ботлоқзорҳо тарҷумаи аслии калимаи инглисии "botlands" аст. Чунин заминҳо ҳудудҳои табиӣ ё сунъӣ мебошанд, ки доимо ё давра ба давра зери об мондаанд. Он метавонад ботлоқҳо, соҳилҳои дарёҳо ва кӯлҳо, теппаҳои соҳилӣ, соҳилҳо ва обҳои наонқадар калон, сарбандҳо ва дигарон бошад. Конвенсия 42 намуди ботлоқзорҳоро ҷудо мекунад, аммо ҳамаи онҳо ба се намуд тақсим мешаванд: соҳилӣ, дохилӣ ва сунъӣ.

Ботлоқзорҳо бойтарин обанборҳои гуногунии биологӣ мебошанд. Нобудшавӣ ва таназзули онҳо тамоми мавҷудоти зиндаеро, ки дар онҳо зиндагӣ мекунанд, зери хатар мегузорад. Аз 19,500 намуд, ки ҳаёташон бо об алоқаманд аст, чоряки онҳо зери хатари нобудшавӣ қарор дорад. Хушкшавии ботлоқзорҳо, моҳидории беназорат, сохтани сарбандҳо, ифлосшавии об дар кӯлҳо метавонад боиси нобудшавии тамоми намудҳо гардад. Барои парандаҳои обӣ, ки саршумори онҳо аз солҳои 80-уми асри гузашта бемайлон кам мешавад ботлоқҳо ва кӯлҳо барои лонагузорӣ, насловарӣ хеле муҳиманд.

Ботлоқзорҳо, инчунин барои нигоҳ доштани тавозуни гази карбон ва мубориза бо таъсири тағйирёбии иқлим муҳиманд. Таҳшинҳои поёни дарёҳо ва кӯлҳо моддаҳои органикиро дар тӯли асрҳо ва ҳазорсолаҳо боэътимод нигоҳ медоранд, аммо ботлоқҳои торфӣ қаҳрамони мутлақи азхудкунии карбон мебошанд. 30% - и тамоми карбон дар хок ва растаниҳои заминӣ дар ботлоқҳо нигоҳ дошта мешаванд. Торф нисбат ба ҷангалҳо ду маротиба самараноктар аст.

Пандемияи COVID-19 ҷаҳонро то абад тағйир дод. Муҳимтар аз ҳама, тарзи фикрронии мо дар бораи саломатӣ ва муҳити зистро тағйир дод. Таназзули экосистема ва савдои беназорати ҳайвоноти ваҳшӣ дигар таҳдидҳои дурдаст нестанд, онҳо ҳоло таҳдиди мустақим ба саломатӣ ва некӯаҳволии ҳар яки мо мебошанд.

Аз чор се ҳиссаи бемориҳои нави ҷаҳон зооноз мебошанд. Рафтори дағалонаи одамон ба олами ваҳшӣ ва ҳаёти сокинони он таҳдиди доимии пандемияи нав мебошад. Илова бар ин, бемориҳои марбут ба нарасидани оби тоза ҳамасола дар саросари ҷаҳон ҷони миллионҳо нафарро аз байн мебаранд. Калиди ҳалли ин мушкилот ҳифз ва барқарорсозии экосистемаҳо, хусусан мавзеъҳои обию ботлоқзорҳо мебошад.

Аҳамияти онҳоро аз ҳад зиёд арзёбӣ кардан душвор аст. Ботлоқзорҳо барои ҳифзи гуногунии биологӣ, муқовимат бо тағирёбии иқлим, пешгирии офатҳои табиӣ муҳиманд ва албатта, барои саломатӣ ва некӯаҳолии ҷаҳон. Бидуни барқарорсозии онҳо ноил шудан ба Ҳадафҳои рушди устувор ғайриимкон аст.

Дарёҳо ва кӯлҳо, ботлоқҳо ва марғзорҳои обӣ, экосистемаҳои назди соҳилӣ — аксарияти ин экосистемаҳо бояд барқарор карда шаванд.

Амнияти озуқавории ҷаҳон, инчунин аз идоракунии устувори заминҳои ботлоқзор вобаста аст. Нигох доштани ҳосилхезии замин, пешгири кардани хушксолӣ ва обхезӣ - ҳамаи ин вазифаҳои ботлоқҳо барои хоҷагии қишлоқ ҳаётан муҳиманд. Аммо худи хоҷагии қишлоқ ба нигоҳ доштани ботлоқҳо таҳдид карда, онҳоро бо моддаҳои химиявӣ ва нуриҳои минералӣ ифлос мекунад.

Ҳама хидматҳои экосистемавие, ки аз ҷониби заминҳои ботлоқзор пешниҳод мешаванд, ҳисоб кардан душвор ва ғайриимкон аст. Бо вуҷуди ин, зарари аз экосистемаҳои вайроншуда равшан аст. Тағйирёбии глобалии иқлим, хатари паҳншавии беморӣ, камбизоатӣ, тағрибшавии гуногунии биологӣ - ҳамаи ин ба мавҷудияти ҳаёт дар рӯи замин таҳдид мекунад. Барои ояндаи умумии тамоми сайёра на танҳо он чиро, ки мо дорем, нигоҳ доштан, балки барқарор кардан ҳам зарур аст. Хусусан барқарор намудани мавзеъҳои обию ботлоқзор.

Ботлоқзорҳои Тоҷикистон низ объекти доимии диққати олимон мебошанд. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон 15 мавзеъҳои обию ботлоқӣ муайян карда шудаанд ва аз онҳо 5 мавзеъ кули Қароқул, Шоркул, Рангул, Зоркул, обҳои мамнӯъгоҳи “Бешаи палангон” ва обанбори Қайроқум ба рӯйхати мавзеъҳои Рамсар, ки моҳияти глобалӣ доранд ворид карда шудаанд. Дарёҳо, кӯлҳо ва ботлоқҳои кишвар таҳти назорати доимии Кумитаи ҳифзи муҳити зисти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошанд.

Ҳамасола бахшида ба Рӯзи мавзеъҳои обию ботлоқӣ аз ҷониби Кумитаи ҳифзи муҳити зист, дар шаҳри Душанбе ва вилояту нояҳияҳо семинару конфронсҳо ва чорабинҳои экологӣ доир карда мешаванд.

Масъалаҳои сифати об, ҳолати набототу ҳайвоноти нодир, стратегияи идоракунии устувори об, ҳифз ва барқарорсозии экосистемаҳои харобшуда дар конфронсҳои илмии ҷумҳуриявию байналмилалӣ мавриди баррасӣ қарор мегиранд. Дар нашрияҳои махсуси Кумита оид ба тамоми маҷмуи масъалаҳои муҳофизат, барқарор кардан ва оқилона истифода бурдани мавзеъҳои обию ботлоқзор мунтазам дастуру мақолаҳо чоп карда мешаванд.