Комитет по охране окружающей
  среды при Правительстве
  Республики Таджикистан

КОНУНИ чумхурии точикистон

Дар бораи бехатарии биологи

Боби I. Мукдррароти умуми Моддаи 1. Максади Крнуни мазкур

Конуни мазкур намудхои фаъолияти вобаста бо ба даст овардан, озмудан, истифода бурдан, воридот, содирот, истехсол ва фуруши организмхои бо истифодаи усули биотехнологияи замонави аз чихати генетики тагйирёфтаро танзим намуда, ба кам намудани хавфи таъсири номатлуби организмхои аз чихати генетики тагйирёфта ба саломатии инсон, гуногунии биологи, мувозинати экологи ва хдфзи мухити зист нигаронида шудааст.

Моддаи 2. Мафхумхри асосие, ки дар Крнуни мазкур истифода мешаванд

Дар Конуни мазкур мафхумхои асосии зерин истифода бурда мешаванд:

организм - тамоми мавчудоти зиндае, ки хобилияти дучандшавии маводи генетикиро доро мебошад;

организми аз чихати генетики тагйирёфта - хар гуна организм, ба истиснои организми инсон, ки маводи генетикиаш бо роххои гайри дурагакуни ё ба таври гайри табиии дучандшави тагйир дода шудааст;

микроорганизм - организмхои зиндаи хурд, ки дар табиат пахн гардидаанд ва суръати баланди афзоиш ва пахншавй дошта, ба гузаронидани маводи генетики хобилият доранд;

биотехнологияи хозиразамон - истифодаи усулхои навшудаи кислотахои нуклеини ва усулхои омехташавии хучайрахо, ки аз усулхои хоси селексия ва бехтаркунии навъхо фарх намуда, монеахои табиии такрористехсолкунй ё усулхои навшударо бартараф месозад;

истифодаи организмхои аз чихати генетики тагйирёфта - фаъолият ё мачмуи намудхои фаъолияте, ки махсади он ба даст овардан ва ба фуруш баровардани организмхои аз чихати генетикй тагйирёфта ва махсулоти аз онхо хосилшуда, аз чумла

таддид, озмоиш ва ба род мондани истедсоли саноатии ондо мебошанд;

истифодабарй дар системадои маддуд - дар кадом амалиёте, ки дар рафти он микроорганизмдо (организмдо) дар фазо ё мудити маддуди дудо карда ва тадти назорат дарорёфта бо истифодаи чорадои махсуси дудокунй барои маддуд ё истисно кардани робитаи чунин организмдо бо одамон ва мудити зист аз дидати генетикй тагйир меёбанд ё организмдои аз дидати генетикй тагйирёфта парвариш ва афзоиш меёбанд, дамъ мешаванд, истифода мегарданд, интидол ва нобуд сохта ва ё безарар гардонида мешаванд;

истифодабаранда - шахси водей ё дудудй, ки ба фаъолияти вобаста бо ба даст овардан, озмудан, истедсол ва фурухтани организмдои аз дидати генетикй тагйирёфта дар системадои маддуд ё кушода, инчунин бо ба даст овардан, озмудан, истедсол ва фурухтани мадсулоти аз ин организмдо досилшуда масъул аст ва ба амал мебарорад;

ворид намудани мадсаднок ба мудити зист - дидаю дониста ба мудити зист ворид намудани организмдои аз дидати генетикй тагйирёфта ё таркиби ондо, ки дабули чорадои махсуси дудокуниро тадозо намекунанд ва бо дарадаи баланди бехатарй барои одамон ва мудити зист фард мекунанд;

ворид намудани бегаразона ба мудити зист- дар додисаи ба мудити зист ворид сохтани организмдои аз дидати генетикй тагйирёфта ё таркиби ондо, ки натидаи гаразнок надошта бошад;

воридсозй ба бозор- тадвилдидии организмдои аз дидати генетикй тагйирёфта ё мадсулоти аз ондо досилшуда ба музд ё ба таври ройгон ба тарафи сеюм;

садама- додисае, ки боиси бегаразона ба мудити зист ворид намудани микроорганизмдои (организмдои) зиёд дар рафти истифодаи ондо дар системадои маддуд гардида, барои саломатии одамон ва мудити зист одибатдои фаврй ё минбаъда дошта метавонад;

мадсулоти истедсолшуда аз организми аз дидати генетикй тагйирёфта - мадсулоте, ки аз як организми аз дидати генетикй тагйирёфта ё таркиби чунин организмдо иборат аст ё дорои як

организми аз дихати генетики тагйирёфта ё таркиби чунин организмхо буда, ба бозор ворид карда мешавад;

махсулоти коркардшуда - махсулоте, ки бо рохд коркарди организмхои аз дихати генетики тагйирёфта, баъзе хисмхои онхо ё баъзе метаболитхо (мубодилаи моддахр) ва моддахои хосилкардаи онхо ба даст оварда шудааст;

махсулоти тозашуда - махсулоте, ки аз организмхои аз дихати генетики тагйирёфта бо рохд коркард, тозакунИ ба даст оварда шудааст (масалан:                         инсулин, энзимхри гуногун, равган ва

монанди инхр);

сандиши садроИ - тадрибае, ки аз омузиши организмхои аз дихати генетики тагйирёфта дар шароити сахро иборат буда, дар зери назорат кдрор дорад ва боварИ хаст, ки ин организмхо баъди ба итмом расидани тадриба дар мухдт боки намемонанд;

парвариш, истехсол дар шароити сахро, пахншави ба худудхР - ба мухити зист махсаднок ворид сохтани организми аз дихати генетики тагйирёфта бо махсади парвариш, истехсол ё афзоиш додан, ки аллакай хусусият ва махсади тадрибави надорад;

баходидии хатар - арзёбии охибатхои бевоситаю бавоситаи фаври ё минбаъдаи ба мухити зист ворид сохтани организмхои аз дихати генетики тагйирёфта ё хисми таркибии онхо барои саломатии одамон ва мухити зист;

танзими хатар - тахия ва истифодаи мадмуи чорабинихо барои амали шудани мониторинги хатар ва чорахое, ки дар сурати руй додани садама андешида мешаванд;

интихоли байнисархадии организмхои аз дихати генетики тагйирёфта - бо хар гуна рох гузаронидани организмхои аз дихати генетики тагйирёфта ё таркиби чунин организмхо, инчунин махсулоти аз онхо хосилшуда аз худуди як давлат ба худуди давлати дигар;

интихоли байнисархадии махсаднок - хар гуна амалиёти содиротию воридотии организмхои аз дихати генетики тагйирёфта ё таркиби онхо, ки бо идозати махомоти салохиятноки давлати мутобихи хоидахои милли ва байналмилали сурат мегирад;

интихоли байнисархадии бегаразона- надониста аз сархад гузаронидани хар гуна организмхои аз чихати генетики тагйирёфта ё таркиби онхо, ки охибати он бояд аз нухтаи назари бехатарии биологи ва бехатарии саломатии одамон бо дидани чорахои дахлдор арзёби карда шавад;

воридкунанда- шахси вохеи ё хукуки, ки дар доираи хукукди давлат харор дошта, воридотро ба амал мебарорад ва воридоти организмхои аз чихати генетики тагйирёфта, таркиби чунин организмхо ё махсулоти аз онхо хосилшударо ташкил менамояд ва барои он масъул аст;

содиркунанда - шахси вохей ва хукуки, ки дар доираи хукукди давлат харор дошта, содиротро ба амал мебарорад ва содироти организмхои аз чихати генетики тагйирёфта, таркиби чунин организмхо ё махсулоти аз онхо хосилшударо ташкил менамояд ва барои он масъул аст;

огохнома - хуччатест, ки тавассути он шахс дар бораи фаъолияте, ки амалй мегардонад, бо махсади гирифтани ичозат Комиссияи миллиро оид ба бехатарии биологи огох месозад;

минтахаи бехатарии генетики - худуде, ки дар он ба ягон фаъолияти вобаста ба истифодабарии организмхои аз чихати генетики тагйирёфта рох дода намешавад;

маводи генетики - маводхое, ки аз организмхои зиндаи тагйирдодашудаи алохида, ё дар натичаи комбинатсияи якчанд организмхои зиндаи ба таври генетики тагйирдодашуда ба вучуд оварда шудаанд;

инженерияи гени - фаъолияте, ки бо усули нави биотехнологи таркиби наслии организмхои зиндаро дигаргун намуда, организмхои сифатан навро ба вучуд меорад.

Моддаи 3. Крнунгузории Чумхурии Точикистон дар бораи бехатарии биологи

Крнунгузории Чумхурии Точикистон дар бораи бехатарии биологи ба Конститутсияи (Сархонуни) Чумхурии Точикистон асос ёфта, аз хамин Канун, дигар санадхои меъёрии хукукди ^умхурии Точикистон, инчунин санадхои хукухии байналмилалие, ки Точикистон онхоро эътироф кардааст, иборат мебошад.

Моддаи 4. Фаъолияти вобаста ба бехатарии биологи

Мукаррароти Конуни мазкур ба намудхои фаъолияте, ки ба ин масъалахо алохаманданд, татбих мешавад:

-     дар системами сарбаста бо махсадхои гуногун ба даст овардан, афзоиш додан, воридоту содирот намудан, санчидан ва истифода бурдани микроорганизмхо, растанихо ва хайвоноти аз чихати генетики тагйирёфта бо истифодаи тарзу усулхои биотехнологияи замонави;

-     ба мухити зист ва ба бозор ворид сохтани махсадноки организмхои зиндаи аз чихати генетики тагйирёфта бо истифодаи усулхои биотехнологияи замонави, аз чумла хдр гуна таркиби зиндае, ки онхо ба такрористехсолкунии организмхо хобиланд, аз хабили тухми, бехмева, халамча, гарди гул ва гайра;

-     бегаразона ворид намудани организмхои аз чихати генетики тагйирёфта ба мухити зист;

-     ба мухити зист ва бозор ворид намудани махсадноки махсулоти коркардшуда, ки дорои организми аз чихати генетики тагйирёфта ва ё хисматхои гайризиндаи организмхои зиндаи аз чихати генетики тагйирёбанда дар намуди коркардшуда ё коркарднашуда;

-     хамаи намуди тадхихоти организмхои аз чихати генетики тагйирёфта, аз чумла тадхихоти лаборатори, клиники, сахрой, тачрибавию саноати;

-          бегаразона ё гайрихонуни аз сархад гузаронидани организмхои аз чихати генетики тагйирёфта;

-     нигохлори, гуронидан, нобуд намудани организмхои аз чихати генетики тагйирёфта ё махсулоти аз онхо хосилшуда, безараркунии партовхо, ки натичаи истифодаи усулхои биотехнологияи замонави мебошанд;

-амалиётхои оид ба воридоту содироти махсадноки организмхои аз чихати генетики тагйирёфта ва махсулоти аз онхо хосилшуда.

Тахти амали Конуни мазкур организмхое, ки бо усули инженерияи гени ба даст омада, бо хосил намудан, санчидан ва фурухтани организмхои аз чихати генетики тагйирёфта

пешбинй гардидаанд, мадсулотдои тозакардашуда, аз чумла дорудои фармасевтй, ки барои инсон ва истифода дар содаи байторй таъин шудаанд, фаъолият оид ба интидол, новобаста ба тарзи интидол, инчунин амалиёт оид ба фуруш ва воридоту содирот, ки бо санадхри дигари меъёрии худудии ^умхурии Точикистон ба танзим дароварда мешаванд, дарор намегиранд (Конуни ЧТ аз 30.07.2007 № 330).

Моддаи 5. Талаботи асосй оид ба муайян намудани дарачаи хатари водей

Вобаста ба дарачаи хатари водей барои саломатии инсон ва мухдти зист, ки дангоми амалй гардидани намуддои фаъолияте, ки Конуни мазкур ба танзим медарорад, барои системадои махдуд дарачадои зерини хатар мударрар карда мешаванд:

-   дарачаи I - ба фаъолияти дорои хатари начандон зиёд, ки бо хатари истифодабарии микроорганизмдои гайрипатогенй ё бидуни хатар мудоиса мешавад, мутобидат менамояд;

-   дарачаи II - ба фаъолияти дорои хатари кам, ки бо хатари истифодабарии микроорганизмдои шартан патогенй (касалиовар) мудоиса мешавад, мутобидат менамояд;

-   дарачаи III - ба фаъолияти дорои хатари муътадил (миёна), ки бо хатари истифодабарии микроорганизмдои добили гузаронидани сироятдо мудоиса мешавад, мутобидат менамояд;

-   дарачаи IV - ба фаъолияти дорои хатари зиёд, ки бо хатари истифодабарии микроорганизмдои добили паднкунии инфексиядои махсусан хавфнок мудоиса мешавад, мутобидат менамояд.

Намуддои фаъолияте, ки бо микроорганизмдо дар системаи махдуд дар дачме, ки аз таддидоти лабораторй зиёд аст ва дамчунин дар системадои кушода амалй карда мешавад, ба дарачадои III ва IV- и хатар мансуб аст.

Моддаи 6. Хорич карда шуд

(Конуни ЧТ аз 30.07.2007 № 330)

Боби II. Идоракунии давлатй дар содаи таъмини бехатарии биологй

Моддаи 7. Салодияти Хукумати Чумхурии Тодикистон дар содаи танзими муносибатдо оид ба таъмини бехатарии биологй

Ба салодияти Хукумати Чумхурии Точикистон дар содаи танзими муносибатдо оид ба таъмини бехатарии биологй индо мансубанд:

-        тасдид намудани барномадои давлатй оид ба таъмини бехатарии биологй, маблаггузорй ва таъминоти моддию техникии чорабинидои дорои адамияти чумхуриявй дар ин сода;

-    дамодангсозии фаъолияти вазорату идорадо ва мадомоти мадаллии докимияти давлатй доир ба масъаладои таъмини бехатарии биологй;

-    муайян намудани мадоми махсуси ваколатдори давлатй оид ба таъмини бехатарии биологй;

-    равона кардани сиёсат ба нигохдории гуногунии биологй чун сарвати миллй, ки бехатарии биологии мамлакатро таъмин менамояд;

-    таъсис ва тасдиди Комиссияи миллй;

-        ичрои дигар вазифадо тибди донунгузории Чумхурии Точикистон.

Моддаи 8. Салодияти мадоми махсуси ваколатдори давлатй оид ба таъмини бехатарии биологй

Ба салодияти мадоми махсуси ваколатдори давлатй оид ба таъмини бехатарии биологй индо дохил мешаванд:

-    амалй гардонидани сиёсати ягонаи давлатй дар содаи таъмини бехатарии биологй;

-    танзим ва дамодангсозии кордо оид ба татбиди стратегия ва надшаи миллии амалиёт барои нигохдории гуногунии биологй;

-    тадияи лоидадо ва ташкили кор оид ба нигохдории гуногунии биологй ва бехатарии биологй;

-    тартиб додани маърузадо, дисобот, шиносномадои экологй, лоидадои миллии дифзи табиат ва дигар хучдатдои дифзи табиат;

-    муайян намудани захирадои биологи;

-      тадия ва татбиди худдатдои лоидавии байналмилалИ ва мударрар кардани равобит бо ташкилотдои байналмилалИ;

-    идрои дигар вазифадо мутобиди санаддои меъёрии худудии Чумхурии Тодикистон.

Боби III. Истифодаи микроорганизмхои (организмхои) аз дихати генетикй тагйирёфта дар системахои махдуд

Моддаи 9. Ташкили фаъолият ва баходихии хатар дар системахои махдуд

Барои ташкили фаъолият оид ба истифодаи микроорганизмхои (организмхои) аз дидати генетики тагйирёфта дар системахои махдуд истифодабаранда бояд ба ин фаъолият аз нудтаи назари хатарнокИ барои саломатии инсон ва мудити зист бадо дода, онро ба яке аз дарададои хатаре, ки дар дисми 1 моддаи 5 номбар шудааст, нисбат дидад ва ба Комиссияи миллй огодномаро пешниход намояд (Кднуни ЧТ аз 30.07.2007 № 330).

Хангоми баходихй дидатдое, ки ба дудо кардани партовхо ва дабули чорахои зарурй барои хифзи саломатии инсон ва мухити зист дахл доранд, махсусан ба назар гирифта мешаванд.

Баходихй ва дидани чорахои доир ба мухофизат, ки дар дисми 1 хамин модда пешбинй гардидаанд, бояд давра ба давра, инчунин дар холатхои зерин аз нав дида шаванд:

-    агар исбот шуда бошад, ки баходихй нодуруст гузаронида шудааст, дар ин холат маълумотхои нави таддидоти илмй ё техникй ба эътибор гирифта мешавад;

-    ё ин ки дидани чорадо оид ба дудокунй комилан мувофид нестанд ё дарадаи мударраргардидаи хатар барои истифода дар системахои сарбаста тагйир ёфтааст.

Моддаи 10. Ахбороти махфй оид ба микроорганизмхои (организмхои) аз дихати генетикй тагйирёфта

Дар огодномае, ки ба Комиссияи миллй дархосткунанда мефиристад, асосдои заруриро пешнидод намуда, нишон медидад, ки кадом ахборотро ба сифати ахбори махфй баррасй намояд.

Кдрор дар бораи махфй донистани ахборот аз дониби Комиссияи миллй баъди бо дархосткунанда маслидат намудан кдбул гардида, дар бораи дарори дабулшуда вай огод карда мешавад.

Ахбороти зерин махфй шуморида намешавад:

-    тавсифоти умумии микроорганизмдои (организмдои) аз дихати генетикй тагйирёфта, ном ва сурогаи дархосткунанда, мадсад ва мадалли истифодабарй;

-      дарадаи хатаре, ки ба он фаъолият оид ба истифодаи микроорганизмхри (организмхои) аз дихати генетикй тагйирёфта дар системахои махдуд ва чорадои оид ба чудо кардан (изолятсия) марбут дониста мешаванд;

-      хулосае, ки дар натидаи омузиши бадодии хатар барои саломатии инсон ва мухити зист пешниход карда шудааст;

-    тарзу усулхо ва надшаи мониторинг, инчунин чорахое, ки дар холати садама дида мешаванд.

Комиссияи миллй дад надорад, ки ба тарафи сеюм ягон ахбороти махфй донисташударо фош намояд ва ухдадор аст худуди моликияти зехдиро, ки бо ахбороти ба дастомада алодаманд аст, дифз кунад.

Агар дархосткунанда бо ягон сабаб огодномаро бозхонд намояд, Комиссияи миллй бояд махфиятро нисбати ахбороти гирифтааш риоя кунад.

Моддаи 11. Сандиши пеш аз истифодабарии микроорганизмхои (организмхои) аз дихати генетикй тагйирёфта дар системахои махдуд

Комиссияи миллй пеш аз истифодабарии микрооганизмдои (организмхои) аз дихати генетикй тагйирёфта дар системахои махдуд месандад, ки:

-      оё надшаи таъдилй барои истифодабарй дар системахои махдуд дар мавриди гайрисамаранок будани чорадои оид ба дудокунй метавонад одибатдои диддии фаврй ва минбаъдаро нисбат ба саломатии инсон ва ё мудити зист берун аз махали дойгиршавии дастгод дошта бошад, тайёр карда шудааст;

-   оё дар бораи чунин надшахои таъдилй оид ба хатмй будани хамрохдунй барои истифодабарии чорахои бехатарй ба мадомоти барои пешгирии садама манфиатдор ба таври зарурй ахборот пешнидод намудааст. Ахборот бояд мухим ва ошкоро бошад.

Комиссияи миллй ба мадоми салохдятноки дигар мамлакатдо иттилоотеро, ки дар дисми 1 дамин модда пешбинй шудааст, мутобикд доидадои байналмилалии содаи мазкур пешнидод менамояд.

Моддаи 12. Чорадои огохдунй оид ба таъмини бехатарии биологй

Дар сурати гирифтани ахбороти нав ё дангоми тагйир ёфтани шароити истифодабарй дар системами махдуд, ки он метавонад аз нудгаи назари хатархои эдтимолй одибатдои диддй дошта бошад, истифодагар ухдадор аст дар ин бора фавран ба Комиссияи миллй хабар дода, огодномаро тагйир дидад.

Агар баъди додани идозат Комиссияи миллй ахборот гирад, ки истифодаи мазкур дар системахои махдуд метавонад барои саломатии инсон ва мухити зист одибатдои диддй дошта бошад, вай бояд аз истифодагар тагйир додани шароити истифодаро талаб намояд ва агар ин талаб идро карда нашавад, барои боздоштан ё манъ кардани фаъолият чорахо бинад.

Моддаи 13. Ухдадории истифодабаранда хангоми руй додани садама

Дар сурати руй додани садама истифодабаранда бояд дар ин хусус фавран ба Комиссияи миллй хабар дода, ин худдатхоро пешниход намояд:

-   иттилоот дар бораи холатхои садама;

-      маълумот дар бораи намуд ва микдори истифодашудаи микроорганизмхои (организмхои) аз дихати генетикй тагйирёфта;

-   хар гуна иттилооте, ки барои баходихии одибатдои садама нисбати саломатии инсон ва мухити зист зарур аст;

-   маълумот дар бораи чорахои дидашуда.

Дар сурати руй додани садама Комиссияи милли:

-     дар ин бора фавран ахди домеаро хабардор намуда, ба дарадаи хатари ба амаломада барои саломатии инсон ва мудити зист бадо медидад ва онро нишон медидад;

-     ба садама бадои пурра дода, дар сурати зарурат барои пешгирии чунин садамадо дар оянда, инчунин ба одибатдои имконпазири чунин садамадо род надодан тавсия медидад;

-     андешидани чорадои зуруриро таъмин менамояд ва аз руи вазъият ба мадоми салодиятноки давлате, ки ба чунин садамадо дахл карданаш мумкин аст, фавран хабар медихад.

Боби IV. Ба мудити зист дохил кардани макрадноки организмдои аз дидати генетики тагйирёфта

Моддаи 14. Тартиби ба мудити зист дохил кардани организмдои аз дидати генетики тагйирёфта

Хамаи шахсони водеи ва худуди пеш аз ба мудити зист дохил кардани организмдои аз дидати генетики тагйирёфта ё таркиби ондо ба мадсади таддидот, сандиш, инкишоф ё дигар мадсад, ба истиснои истедсолот барои баровардан ба бозор, бояд ба Комиссияи миллИ огоднома пешнидод намоянд.

Огоднома бояд индоро дар бар гирад:

-     дамъи худдатдои техники бо ахбороти дар Низомнома пешбинишуда барои бадодидии хатардои пешбинигардидаи фаврИ ё минбаъда организми аз дидати генетики тагйирёфта ё таркиби чунин организмдо барои саломатии одамон ва ё мудити зист мумкин дошта бошанд;

-     бадои таъсир ва хатар барои саломатии одамон ва ё мудити зист, ки бинобар ба мудити зист дохил кардани организмдои аз дидати генетики тагйирёфта ва ё таркиби чунин организмдо ба вудуд омадааст;

-     ё иттилооте, ки дархосткунанда дар даламрави ^умхурии Тодикистон ва ё берун аз он дар бораи натидадои ворид сохтани чунин организмдои аз дидати генетики тагйирёфта ё чунин таркиби ин организмдо гирифтааст ва огоднома дар ин бора пештар ё дар худи дамон вадт дода шудааст.

Комиссияи миллй метавонад идозат дидад, ки дар дои муайян ба мудити зист ворид сохтани таркиби организмдои аз дидати генетики тагйирёфта ё дамон як организми аз дидати генетики тагйирёфта дар дойдои гуногун бо дамон як мадсад ва дар давраи махдуд дар як огоднома ба расмият дароварда шавад.

Дар сурати минбаъд дохил кардани дамон организми аз дидати генетики тагйирёфта ё дамон таркиби ин организмдо, ки дар бораи он дамчун дисми дамон як барномаи таддидот (сандиш) огод карда шуда буд, дархосткунанда бояд огодномаи нав пешнидод намуда, ба он маълумотдои огодномадои пештараро ва ё маълумотхри натидадои дайдшудаи воридсозидои пештараро дохил намояд.

Дар сурати тагйир ёфтани шароити воридсозии мадсаднок, ки он барои саломатии одамон ва ё мудити зист одибатдо дошта метавонад ё пайдо шудани ахбороти нав дар бораи хатар дархосткунанда уддадор аст:

-   чорадои дар огохдома пешбинишударо аз нав дида барояд;

-   дар ин бора ба Комиссияи милли хабар дих,ад;

-   барои хдфзи саломатии инсон ва мухдти зист чорадои зарури бинад.

Агар иттилоот оид ба одибатдои зиёди имконпазири ба мудити зист ворид сохтани организмдои аз дидати генетики тагйирёфта баъди гирифтани идозати дахлдор аз дониби истифодабаранда маълум гардад, Комиссияи милли бояд аз у тагйир додани шароити воридсозиро талаб намояд. Дар сурати итоат накардан Комиссияи милли боз доштан ё манъи ин фаъолиятро талаб мекунад.

Моддаи 15. Тартиби дида баромадани дархостдо

Дархосткунанда фаъолиятро тандо баъди гирифтани идозат, ки онро Комиссияи милли додааст ва дар сурати риояи шароитдои мударраргардидаи он, аз думла оид ба муайян намудани минтадаи бехатарии генетики огоз карда метавонад. Худуддои табии, ки давлат дифз менамояд (мамнуъгохдо, парваришгохдо, богдои милли ва богдои ботаники) аз истифода ва падн намудани организмдои аз дидати генетики тагйирёфта озод буда, худуддои бехатарии генетики мебошанд.

Агар Комиссияи миллй чунин шуморад, ки дархосткунанда тадрибаи кофии ба мудити зист дохил кардани организмдои муайяни аз дидати генетики татйирёфтаро дорад, он год бо назардошти мувофидати меъёрдое, ки дар Низомнома мударрар шудааст, метавонад татбиди доидадои одии воридсозиро идозат дидад.

Идозате, ки Комиссияи милли барои ба мудити зист ворид сохтани мадсадноки растанидои аз дидати генетики татйирёфтаро медидад, дангоми бахайдгирии навъхо барои сандиши арзишхои агрономи ва технологи хатмй буда, онро ба махсади истехсол дар думхурй Комиссияи давлатй оид ба сандиши навъхои растанихо ба амал мебарорад.

Хамаи навъхое, ки аз организмхои аз дихати генетики татйирёфта ба вудуд омада, ба шароитхои сандиш ба арзишхои агрономи ва технологи мувофиданд, дар фехристи навъхои растанидои ^умхурии Тодикистон ба хайд гирифта мешаванд.

Боби V. Ба бозор баровардани организмхои аз дихати генетики татйирёфта ва махсулоти аз онхо хосилшуда

Моддаи 16 . Тартиби ба бозор баровардани организмхои аз дихати генетики татйирёфта ва махсулоти аз онхо хосилшуда

Ба бозор баровардани организмхои аз дихати генетики татйирёфта ё махсулоти аз онхо хосилшуда танхо дар асоси идозате, ки Комиссияи милли мутобиди талаботи боби IV Конуни мазкур додааст, сурат мегирад.

Агар фаъолияти оид ба бозор баровардани организмхои аз дихати генетики татйирёфта ё махсулоти аз онхо хосилшуда амалиёти воридоту содиротро фаро гирад, он тахти амали моддадои 18-24 дарор мегирад.

Идозате, ки дар дисми 1 дамин модда пешбини гардидааст, тандо дар сурати идрои шартдои зерин дода мешавад:

-    мутобидати ин организмдо ва мадсулот ба санаддои меъёрии худухи;

-    мутобидати ондо ба талаботе, ки ба бадодидии хатардо барои саломатии инсон ва мудити зист мансуб аст.

Моддаи 17. Огоднома оиди бори нахуст ба бозор баровардани организми аз чидати генетикй татйирёфта

Пеш аз бори нахуст ба бозор баровардани организмхри аз чидати генетикй татйирёфта ё мадсулоти аз ондо досилшуда истедсолкунанда ё аз руи вазъият воридкунанда ба Комиссияи миллй огоднома пешнидод менамояд, ки бояд дорои мазмуни зерин бошад:

-   ахбороти дар назар доштаи Низомнома, ки дар он аз чумла маълумотхри ба дастовардаи истифодабаранда дар рафти тадкдкрт, санчиш ва инкишоф ифода ёфта, мутобикд нудтадои боби IV Крнуни мазкур гузаронида шудааст;

-   бахри хатар барои саломатии одамон ва мухдти зист;

-   шароити ба бозор баровардани мадсулот, аз чумла шароитдои хоси истифода ва кору амал, инчунин тавсия оид ба борбандй ва нишону тамтазанй.

Агар дар асоси натичадои ягон воридсозй ба мухдти зист, ки дар бораи он пештар огод карда буданд ва барои он тибди талаботи Конуни мазкур ичозат гирифта шудааст ё дар асоси натичадои таддидоти илмй дархосткунанда ба хулоса омадааст, ки ба бозор баровардан ва истифода бурдани мадсулот барои саломатии инсон ва мудити зист хатар надорад, вай метавонад дар огоднома дар бобати татбиди доидадои оддии ичозат ходиш намояд.

Дархосткунанда дар огоднома маълумотеро, ки дар натичаи ба мудити зист ворид сохтани дамин хел организмдои аз чидати генетикй татйирёфта ё таркиби организмдои мазкур ба даст овардааст, дохил менамояд, ки дар бораи он вай пештар огоднома додааст ё онро дар саросари Чумхурии Точикистон ё берун аз он амалй гардондааст.

Барои дар кадом мадсулоти наве, ки дамин хел организмдои аз чидати генетикй татйирёфта ё дамин хел таркиби организмдои мазкурро дорад, ё аз ондо ё аз таркиби ондо иборат буда, вале барои истифодаи дигар таъин шудааст, огодномаи алодида фиристонида мешавад.

Боби VI. Воридоту содироти организмдои аз чидати генетикй татйирёфта ё мадсулоти аз ондо досилшуда

Моддаи 18. Фаъолияти асосй оид ба воридоту содироти организмхри аз чихдтй генетикй тагйирёфта ва ё мадсулоти аз онхо досилшуда

Фаъолият оид ба воридоту содироти организмхри аз чихати генетикй тагйирёфта ва ё махсулоти аз онхо хосилшуда дар мавридхое сурат мегирад, ки шартхои пешниходи огохнома ва шартхои ичозатнома, ки дар моддахои 20 ва 21 пешбинй гардидаанд, ичро шуда бошанд, ё талаботи махсус доир ба огохнома, мувофихакунй, ичозатномадихй, ки санадхои хукухии байналмилалие, ки Точикистон онхоро эътироф кардааст, ичро шуда бошанд.

Фаъолият оид ба воридоту содирот бояд ба талаботи зерин чавобгу бошад:

-    дар сурати зарурат истифода бурдани тартиби ризоияти асосноки пешакии Комиссияи миллй мутобихи моддаи 19 хамин Хонун;

-    баходихии хатархо мутобихи талаботи моддаи 23 Конуни мазкур;риояи талабот оид ба тамгаю нишонгузорй, интихол ва кору амал;

-    таъмини мубодилаи иттилоот;

-    пахн накардани иттилооти махфй ва риояи хукухи моликияти зехнй;

-    пешгирй намудани хамлу накди гайрихонунй, интихоли бегаразонаи байнисархадй ва таъмин намудани хабули чорахои мувофих дар холати руй додани холатхои фавкулодда.

Моддаи 19. Тартиби ризоияти асосноки пешакй

Тартиби ризоияти асосноки пешакй инхоро дар бар мегирад:

-    мухаррар кардани намудхои фаъолият, ки нисбати онхо ин хоидахо татбих мегарданд;

-    огох намудан дар бораи махсади ба амал баровардани воридоту содирот;

-    ичозат додани фаъолият оид ба воридоту содирот;

-    дар сурати зарурат аз нав дида баромадани дарори пештар дабулкардаи Комиссияи миллй.

Ба тартиби ризоияти асосноки пешакй фаъолияти оид ба воридоту содироти организмдои аз дидати генетикй тагйирёфта ё мадсулоти аз ондо досилшуда мансуб аст, ки бо мадсаддои зерин амалй гардонида мешавад:

-    истифодаи ондо дар системами махдуд дар мидёси мамлакат;

-    сандишдои сахрой дар саросари мамлакат;

-    гаразнок ворид намудани онхо ба мухити зист ва ба бозор баровардан.

Моддаи 20. Огохсозии Комиссияи миллй

Воридкунандагон пеш аз амалй сохтани воридоти организмхои аз дидати генетикй тагйирёфта ё махсулоти аз онхо хосилшуда уддадоранд дар ин бора Комиссияи миллиро огох намоянд.

Комиссияи миллй тартиби пешниходи огохномаро мударрар намуда, онро ба маълумоти тарафхои манфиатдор мерасонад.

Дархосткунанда барои дуруст будани ахбороте, ки ба Комиссияи миллй мувофиди дархости он ба тариди огоднома ё бо дигар род пешнидод намудааст, масъул аст.

Комиссияи миллй дар муддати 90 рузи дабули огоднома ба дархосткунанда дар бораи дабули он дар шакли хаттй тасдиднома ирсол менамояд.

Моддаи 21. Карори Комиссияи миллй оид ба додани идозат ба воридот

Карори Комиссияи миллй оид ба додани идозат ба воридот ба талаботи моддаи 18 дамин Конун, аз думла ба маълумотдои бадодидии хатардо асос карда мешавад.

Комиссияи миллй дар мудлати пешбининамудаи дисми 4 моддаи 20 дамин Конун бояд дархосткунандаро огод намояд, ки:

-    воридот мумкин аст бе додани идозат бо нишон додани шартдои он амалй гардонида шавад, ё

-    воридот мумкин аст танхо дар асоси идозатномае, ки Комиссияи миллй додааст, амалй гардонида шавад.

Комиссияи миллй дар мухлати 90 руз баъди тасдихи хабули огохнома яке аз ин кдрорхрро хабул мекунад:

-    ба амалй гардонидани воридот бо шартхр ё бидуни онхр бо возех кардани он, ки онхр барои воридоти минбаъдаи хамон организми аз дихати генетикй тагйирёфта ё махсулоти аз он хосилшуда чи тавр татбих карда мешавад, идозат дихад;

-    воридотро манъ намояд;

-    мутобихи Низомнома пешниходи иттилооти иловагиро талаб намояд;

-    мухдати хабули харорро дар даврае, ки барои баходихии иттилооти иловагии аз дархосткунанда ё дигар манъбахо хабулгардида зарур аст, дароз намояд.

Моддаи 22. Аз нав дида баромадани харори Комиссияи миллй

Комиссияи миллй харореро, ки мутобихи моддаи 21 хабул намудааст, метавонад аз нав дида барояд ва дар асоси иттилооти нави илмй дар бораи таъсири зарарноки махсулот ба саломатии одамон ва ё мухити зист онро тагйир дихад. Дар чунин холатхо Комиссияи миллй ба дархосткунанда фавран дар бораи харори худ, инчунин дар бораи сабабхое, ки боиси рад ё тагйирот гардидааст, хабар медихад.

Дархосткунанда метавонад аз Комиссияи миллй бо рохи ирсоли огохнома аз нав дида баромадани харореро, ки мутобихи моддаи 20 Конуни мазкур хабул шудааст, талаб намояд, агар чунин шуморад, ки:

-    вазъияти муайянкунандаи натидаи баходихии хатархо, ки дар хабули харор асос ёфта буд, тагйир ёфтааст;

-    вай дорои ахбороти иловагии техникй ва илмй мебошад, ё исботи он мавдуд аст, ки харор аз дихати илмй асоснок набуд;

-    Комиссияи миллй ухдадор аст харорро аз руи огохномае, ки тибхи далелхои пешбининамудаи хисми 2 хамин модда дода шудааст, хабул намояд ва дар ин бора ба дархосткунанда хабар дихад.

Моддаи 23. Бахрдихии хатархр

Ваходихии хатархр бояд дар асоси принсипх,ои илмй ва транспарентнокй бо назардошти талаботи Низомнома ва бо истифодаи усулдои дахлдори баходихии хатархо сурат гирад. Макради баходихд ошкор ва муайян намудани таъсири манфии организмхои аз дихдти генетикй тагйирёфта ё махсулоти аз онхо х,осилшуда ба саломатии одамон ва мудити зист бо назардошти вазъи идтимоию икдисодй мебошад.

Комиссияи миллй хдл менамояд, ки баходихдро ба хатархо кадом мадомоти салох,иятдор ё муассисахои илмй ба амал мебарорад.

Комиссияи миллй ухдадор аст тасдид намояд, ки баходихии хатархо гузаронида шудааст ва дар асоси он мутобики моддаи 21 хдмин Конун кдрор кабул кардан мумкин аст.

Комиссияи миллй оид ба баходихии хатархо, ки вобаста ба микроорганизмхо ва дар баъзе холатхо дигар организмхои аз дихдти генетикй тагйирёфта дар системахои махдуд гузаронида шудааст, масъул аст.

Хародоти молиявй барои гузаронидани баходихии хатархо аз дисоби дархосткунанда сурат мегирад.

Моддаи 24. Оид ба банду баст ва интиколи организмдои аз дихдти генетикй татйирёфта

Воридкунанда пеш аз амалй намудани воридот бояд тасдик намояд, ки содиркунандаи организмдои аз дихдти генетикй тагйирёфта ё махсулоти аз онх,о досилшуда инхоро таъмин мекунад:

-        банду баст кардан, индентификатсия, хдммонандсозй, тамгазанй ва интидолро ба дарадае, ки гузаронидани ин амалиёт дихдти содирот мувофик аст;

-   идрои дигар шартдое, ки Конуни мазкур пешбинй кардааст.

Воридкунанда ухдадор аст мутобидати худдатдои хдмрох, ирсолшавандаро ба талаботи санаддои меъёрии хукукии Чумхурии Тодикистон ва мукдррароти санаддои хукукии байналмилалй доир ба интидоли байнисархддии организмдои аз

чихати генетики тагйирёфта ва махсулоти аз онхо хосилшударо таъмин намояд.

Моддаи 25. Чорабинидо дар холати гайрикрнунй кашонидани организмхои аз чихати генетики татйирёфта

Дар холати гайрихонунИ кашондани организмхои аз чихати генетики тагйирёфта ё махсулоти аз онхо хосилшуда махоми махсуси ваколатдори давлатИ оид ба таъмини бехатарии биологИ хдк, дорад аз мамлакати содирот баргардонидан ё нобуд сохтани онхрро аз хдсоби худ мутобихи санадхои хукухии байналмилалие, ки Точикистон онхоро эътироф кардааст, талаб кунад. Оид ба ходисахои гайрихонунИ кашондани организмхои аз чихати генетики тагйирёфта ё махсулоти аз онхо хосилшуда мутобихи тартиби мухаррарнамудаи санадхои хухухии байналмилалИ ба махомоти салохиятноки байналмилалИ хабар дода мешавад. Дар сурати интихоли байнисархадии бегаразонаи организмхои аз чихати генетикИ тагйирёфта ё махсулоти аз онхо хосилшуда махоми махсуси ваколатдори давлатИ оид ба таъмини бехатарии биологИ барои огохсозИ, ки санадхои хукухии байналмилалИ пешбинИ кардааст, инчунин барои хорич намудани хар гуна хатархо барои саломатии одамон ва мухити зист чорахо меандешад.

Комиссияи миллИ ахборотро дар бораи чорахои рох надодани вазъияте, ки метавонад хангоми интихоли байнисархадии бегаразонаи организмхои аз чихати генетикИ тагйирёфта ва ё махсулоти аз онхо хосил шуда ба амал ояд, ба маълумоти ахди чомеа мерасонад.

Моддаи 26. Тартиби огохонидани ах,ли чомеа дар сурати ворид намудани организмхои аз чихати генетикй тагйирёфта

Тартиби додани ичозат барои ба мухити зист ва бозор ворид намудани махсадноки организмхои аз чихати генетикИ тагйирёфта ва махсулоти аз онхо хосилшуда ошкоро мебошад. Транспарентнокии фаъолияте, ки нисбати он ичозат пурсида мешавад, аз чониби Комиссияи миллИ таъмин мегардад.

Комиссияи миллИ бояд дар мухдати 10 рузи гирифтани огохдома дар ин бора ба ахли чомеа бо нишон додани тарзи ба даст овардани маълумот хабар дихад.

Тавзехоти ахли чомеа дар давоми 30 рузи огох сохтани он хабулгардида, хангоми хабули харор оид ба додани ичозати

намуди дархостшавандаи фаъолият Комиссияи миллй онро ба эътибор мегирад. Вобаста ба тавзедоти воридшуда мумкин аст мудокимадои оммавии дар дидати проблемаи баррасишаванда ташкил карда шаванд.

Комиссияи миллй иштироки адли домеаро дар дабули дарордо оид ба додани идозат ба намуддои фаъолияте, ки Конуни мазкур танзим менамояд, тибди донунгузории ^умхурии Тодикистон ва санаддои худудии байналмилалие, ки Тодикистон ондоро эътироф кардааст, таъмин мекунад.

Боби VII. Мударрароти хотимавй

Моддаи 27. Тартиби далли бадсдо оид ба масъаладои бехатарии биологй

Бадсдо оид ба масъаладои бехатарии биологй ва бадсдои ба он алодаманди молумулкй аз тариди суд дал карда мешаванд.

Моддаи 28. Чдвобгарй барои вайрон кардани Конуни мазкур

Шахсони водей ва худудй барои вайрон кардани Конуни мазкур тибди донунгузории ^умхурии Тодикистон ба давобгарй кашида мешаванд.

Моддаи 29. Тартиби мавриди амал дарор додани Конуни мазкур

Конуни мазкур пас аз интишори расмй мавриди амал дарор дода шавад.

Президенти

Чумхурии Тодикистон Э. Радмонов ш. Душанбе 1 марти соли 2005 № 88