Комитет по охране окружающей
  среды при Правительстве
  Республики Таджикистан

Қонуни чумхурии точикистон

Дар бораи маърифати экологии ахолй

Конуни мазкур принсипхри хукукӣ, ташкилӣ, молиявӣ ва ихтисодии сиёсати давлатиро дар сохаи маърифати экологии ахолй ба танзим медарорад.

БОБИ 1. МУКДРРАРОТИ УМУМЙ

Моддаи 1. Мафхумдои асосй

Дар Крнуни мазкур мафхумхои асосии зерин истифода мешаванд:

-     сиёсати давлатй дар сохаи маърифати экологии ахолй - фаъолияти макрмоти ваколатдори давлатй, ки ба таъмини шароит барои амалй намудани омузиши экологии ахолй ва хдмохднгсозии фаъолияти махомоти давлатй, дамъиятй ва шахсони вохей чдхати ташаккулёбии фарханги умумй ва тахассусии экологии шахс ва домеа равона шудаанд;

-     маърифати экологй - раванди таълим, ки макради он аз маърифати экологй бахравар кардан, дар рухд маърифати экологй таълиму тарбия додан, пойдор гардонидани фарханги экологй, дуруст ва охилона муайян кардани тамоили донишандузй, нишон додани хобилият ва ташаккули рафтори дурусти шахсони алохида ва ахолй оид ба хифз ва истифодаи табиат иборат мебошад;

-     фарханги экологй - хисми таркибии фарханги умумибашарй ва миллиест, ки мадмуи муносибатхои идгимой, арзишхои ахлохй, меъёр ва усулхои таъсири мутахобилаи дамъиятро бо мухити зист дар бар мегирад ва меросан барои ташаккулёбии дониш ва маърифати экологй дар шуур ва ахлохи дамъиятии одамон дар тули хаёт ва фаъолияти наслхо, ки ба хаёти солим, болоравии маънавиёти дамъият, рушди устувори идгимоию ихтисодй, бехатарии экологии кишвар ва хар фарди алохида мусоидат менамояд;

-     дониши экологй - бахши маърифати йамъиятиест, ки ба истифодаи бошууронаи табиат ва таъмини мухити зисти бехатар барои инсон равона шудааст;

-     дониши экологии хддди ак,ал - хадми камтарини донишх,ои зарурй барои дар як узви домеа, ки махсад аз он истехсоли бехавф ва каммасраф, сарфаи захирахои табий ва энергия, бархарорсозии ходагидорй ва дигар фаъолиятдо, инчунин мухити зист ва ташаккули муносибати эхтиёткорона ба он мебошад.

Моддаи 2. Принсипхои асосии сиёсати давлатй оид ба маърифати экологии ахрлй

Принсипхои асосии сиёсати давлатй дар сохаи маърифати экологии ахолй инхоянд:

-     кафолати давлатии таъмини омузиши хадди ахали донишхои зарурии экологй барои шахрванд;

-     хатмй будани омузиши фанхои маърифати экологй дар хамаи зинахои системаи таълимй;

-     ворид намудани масъалахои маърифати экологй дар хамаи барномахои давлатии махсаднок ва сохавй;

-     махсаднокии маърифати экологй дар халлй масъалахои хифзи мухити зист;

-     амалй намудани сиёсати давлатй дар бахши маърифати экологй;

-     ошкорбаёнй дар масъалахои дорй намудани сиёсати давлатй дар бахши маърифати экологй;

-     иштироки ташкилотхои дамъиятй ва шахрвандон дар амалисозии сиёсати давлатй дар бахши маърифати экологй.

Моддаи 3. Мадсаду вазифахри Крнуни мазкур

1.   Махсади Конуни мазкур аз инхо иборат мебошад:

-     фаро гирифтани шахрвандон ва ахди домеа бо донишхои умумии экологй;

-     мусоидат намудан ба ташаккули тарбия ва фарханги экологй, созгории таъсири мутахобилаи инсон, ахди домеа ва мухити зист, ташаккули шахси хаматарафа инкишофёфта.

2.   Вазифахои Конуни мазкур чунинанд:

-    таъмин ва химояи хукухи шахрвандон оид ба ривочу равнахи донитттхри экологи;

-    таъмини кафолати хукухй, ичтимоиву ихтисодй, ташкилй, психологи ва дигар кафолатхо барои ташаккул ва инкишофи таълим, тарбия ва фарханги экологии ахолй;

-       таъмини механизмхои ичрои вазифахо дар сохторхои мавчудаи системаи иттилоот ва таълим.

Моддаи 4. Конунгузории Чумхурии Точикистон дар бораи маърифати экологии ах.олй

Конунгузории Чумхурии Точикистрн дар бораи маърифати экологии ахрлй ба Конститутсияи (Саркрнуни) Чумхурии Точикистон асос ёфта, аз Крнуни мазкур, дигар санадхои меъёрии хукухии Чумхурии Точикистон ва санадхои хукухии байналмилалие, ки Точикистон онхоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

Моддаи 5. Маърифати экологй ва фазои иттилоотй

Фазои маърифати экологй ва иттилоотии давлатй системаи воситахои ахбори омма, иншооти гуногуни сохахои фаъолияти инсон (истехсолот ва хизматрасонй), фарханг ва фарогат, туризм ва варзиш, мачмаахои табий (мамнуъгоххо, ёдгорихои табий, богхои миллй), инчунин мачмаахои таърихй - меъморй, мавзеъхои шахрй ва дехотиро дар бар мегирад, ки дар якчоягй бо шабакаи муассисахои таълимй ба фарохам овардани шароити мувофих барои ташаккули фарханги экологии чамъияту шахс равона шудаанд.

Моддаи 6. Доираи татбики Конуни мазкур

Крнуни мазкур тамоми сохторхои давлатй, ташкилотхои чамъиятй, муассисахои таълимй ва истехсолй, воситахои ахбори омма, истифодабарандагони табиат, ахди чомеа ва шахрвандонро фаро мегирад.

БОБИ 2. СИСТЕМАИ МАЪРИФАТИ ЭКОЛОГИИ АХРЛЙ

Моддаи 7. Системаи маърифати экологии ахолй

Системаи маърифати экологй хисми таркибии системаи ягонаи тахсилоти Чумхурии Точикистон мебошад. Он мачмуи меъёрхои

бо хам алохаманди давлатии тахсилот, барномахои таълимии зинаю самтхои гуногун буда, хамгироии омузиш ва фаъолияти муассисахои таълимй, махомоти идораи маорифро таъмин менамояд.

Моддаи 8. Сохтори системаи маърифати экологии ахолй

1.   Маърифати экологии ахолй зинахои зерин дорад:

-    маърифат ва тарбияи экологии томактабй (маърифати экологй дар оила ва муассисахои томактабй);

-    маърифати экологй дар тахсилоти умумй;

-    маърифати экологй дар тахсилоти ибтидоии касбй;

-    маърифати экологй дар тахсилоти миёнаи касбй;

-    маърифати экологй дар тахсилоти олии касбй;

-    маърифати экологй дар тахсилоти олии касбии баъд аз муассисаи олии таълимй;

-    маърифати экологй дар тахсилоти махсус ва иловагй;

-    маърифати экологии табахахои васеи ахолй, аз он чумла дар Куввахои Мусаллах.

2.     Таълими фанхои марбути экологияи хамаи зинахои тахсили системаи маориф бо риояи меъёрхои давлатии тахсилот ба рох монда мешавад.

Моддаи 9. Барномахои давлатии маърифати экологии ахолй

1.     Асоси ташкилии сиёсати давлатй дар сохаи маърифати экологй барномаи комплексии давлатии маърифати экологии ахолй мебошад.

2.     Маърифати экологй дар ^умхурии Точикистон мувофихи барномахои давлатй татбих мегардад. Барномахо аз чониби махомоти ваколатдори идораи давлатй бо чалби ташкилотхои чамъиятй тахия карда мешаванд. Салохияти ташкилотхои чамъиятиро хонунгузории ^умхурии Точикистон мухаррар менамояд. Барномахо мутобихи талаботи меъёрхои давлатй тахия мешаванд.

Моддаи 10. Маблаггузории системаи маърифати экологии адолй

Масъаладои          татбид, маблаггузорй ва сертификатсияи

барномадои комплексы, мадсаднок, содавй ва мадаллии Чумдурии Тодикистон бо тартиби муайянкардаи Хукумати Чумдурии Тодикистон дал карда мешаванд. Идрои барномадои давлатии               маърифати                              экологии         адолй         бо тартиби

мударрарнамудаи донунгузории                    Чумдурии           Тодикистон

маблаггузорй карда мешавад.

БОБИ 3. ИДОРАИ СИСТЕМАИ МАЪРИФАТИ ЭКОЛОГИИ АВДЛЙ

Моддаи 11. Салодияти Хукумати Чумдурии Тодикистон дар содаи маърифати экологии адолй

Салодияти           Хукумати      фумхурии     Тодикистон            дар содаи

маърифати экологии адолй аз индо иборат аст:

-     муайян кардани самтдои асосии сиёсати давлатй дар ин сода ва фародам овардани шароит барои амалй намудани ондо, ташкили системаи маърифати экологй дар сатди думдурй;

-     тадия ва амалй намудани барномадои комплексии давлатии маърифати экологй ва дигар барномадои мадсаднок ва содавй, ки масъаладои маърифати экологиро дар бар мегиранд;

-     иштирок дар тадияи барномадои байналмилалии таълимии экологй;

-     мударрар намудани тартиби сертификатсияи фаъолияти муассисадои таълимй ва ташкилотдо оид ба масъаладои ташкили маърифати экологй ва бадайдгирии давлатии ондо;

-     мударрар намудани тартиби сандиши малакаи касбй-экологии хизматчиёни давлатй ва мутахассисоне, ки фаъолияташон ба расонидани таъсири зарарнок ба мудити зист ва саломатии инсон вобастагй дорад, инчунин ходимони содадои маориф, дифзи саломатй, илм ва фарданг;

-     тайёр намудани мутахассисони эколог, кадрдои илмию педагогй ва хизматчиёни давлатй барои содаи маърифати экологй ва баланд бардоштани савияи дониши ондо;

-     таъмини системаи маърифати экологй бо маводи илмию методй ва иттилоотй.

Моддаи 12. Салохияти макрмоти махдллии докимияти давлати ва худидоракунии шахрак ва дехдт

Ба салохдяти мадомоти махдллии хокимияти давлати ва худидоракунии шахрак ва дехрт дар сохди маърифати экологии ахрлй инхд дохил мешаванд:

-     ташкил ва таъмини системаи маърифати экологи дар сатхд махдл;

-     таъсиси комиссияи байниидоравии минтакдвй дар бахши маърифати экологй;

-     иштирок дар тахдя ва амалй намудани барномахди давлатй дар сохди маърифати экологй;

-     тахдя ва амалй намудани барномахри махдллй дар сохди маърифати экологй;

-     таъмин намудани муассисаю ташкилотхо ва макдмоти идоракуние, ки ба фаъолият дар сохди маърифати экологй машгуланд, бо маводи иттилоотй ва илмию методй;

-     сандиши малакаи касбй-экологии хизматчиёни давлатии макдмоти идроияи махдллии хдкимияти давлатй, ки ба масъаладои маърифати экологй машгуланд;

-     ташкили системаи тайёркунй ва такмили ихтисоси кадрхди педагогй ва идоракунй дар системаи маърифати экологй, мутахассисони эколог, кормандони воситахди ахбори омма, фархднг, родбарон ва шахсони мансабдори мадомоти махдллии докимияти давлатй, ташкилотхо, мутахассисон ва шахрвандоне, ки фаъолияташон ба мухдти зист ва саломатии инсон таъсири зарарнок мерасонад;

-     назорат ва таъмини идрои донунгузорй дар сохди маърифати экологй.

Моддаи 13. Иштироки ташкилотхои дамъиятй ва шахрвандон дар маърифати экологй

1. Дар сохди маърифати экологии адолй ташкилотдои дамъиятй ва шахрвандон чунин худукдо доранд:

-     омода намудани пешниходхо дихдти такмил ва амалй сохтани сиёсати давлатй дар сохди маърифати экологй;

-   ширкат дар озмунхо барои тахдяи лоихахо оид ба маърифати экологи;

-        ширкат дар омода намудани барномахои хамкорихои байналмилали дар сохди маърифати экологи.

2.          Ташкилотхои дамъияти ва шахрвандон фаъолияти маърифати экологиро дар асоси сертификати давлатие амали менамоянд, ки тартиби гирифтани онро хонунгузории Чумхурии Тодикистон муайян кардааст.

3.    Ташкилотхо ва шахрвандоне, ки ба фаъолияти маърифати экологи машгуланд, хукукд ба махомоти дахлдор дархост пешнихдд намудан ва гирифтани маълумоти дакики экологиро доранд.

4.    1ар як шахрванд хукукд гирифтани дониши экологиро дорад.

5.    Падару модар ва шахсони ба онхо баробар кардашуда вазифадоранд, ки кудаконро дар рухдяи муносибати гамхорона ва масъулиятшиноси нисбат ба мухдти зист тарбия намоянд.

Моддаи 14. Хдмодангсозии фаъолияти байниидоравй оид ба маърифати экологии адоли

1.    Барои тахияи пешнихддхо оид ба масъалахои маърифати экологи ва хамохангсозии фаъолият байни махомоти идроияи хокимияти давлати ва ташкилотхои манфиатдор дар сохди маърифати экологи комиссияхди байниидорави таъсис дода мешаванд.

2.    Комиссияи байниидоравии давлатиро Хукумати ^умхурии Тодикистон таъсис медидад.

3.    Комиссияи байниидоравии минтакавиро махомоти махаллии хокимияти давлати таъсис медиханд.

4.    Ба хайати комиссияи байниидоравии давлати намояндагони вазорату идорахои мутасаддии сохахои маориф, илм, фарханг ва варзиш, ихтисод, молия, тандурусти ва назорати санитарию эпидемиологи, мехнат, мудофиа, холатхои фавкулодда, корхои хориди, хифзи мухити зист ва воситахои ахбори омма шомил карда мешаванд.

5.    Ба хайати комиссияи байниидоравии махдллй намояндагони махомоти ихроияи махаллии хокимияти давлатй шомил карда мешаванд.

Моддаи 15. Хдмкории байналмилалй дар содаи маърифати экологии ахрлй

Хамкории байналмилалй дар сохди маърифати экологии ахрлй дар асоси хонунгузории Чумхурии Тохикистон ва санадхои Хукухии байналмилалие, ки Тохикистон онхоро эътиррф кардааст, амалй карда мешавад.

БОБИ 4. МУКДРРАРОТИ ХОТИМАВЙ

Моддаи 16. Чавобгарй барои риоя накардани Конуни мазкур

Шахсони вохей ва хукукй барои риоя накардани Конуни мазкур мутобихи хонунгузории Чумхурии Тохикистон ба хавобгарй кашида мешаванд.

Моддаи 17. Тартиби мавриди амал харор додани Конуни мазкур

Конуни мазкур пас аз интишори расмй мавриди амал харор дода шавад.

Президенти

Чумхурии Тохикистон Эмомалй Рахмон ш.Душанбе

29 декабри соли 2010 № 673

КАРОРИ МАЧЛИСИ НАМОЯНДАГОНИ МАЧЛИСИ ОЛИИ ЧУМХУРИИ ТОЧИКИСТОН

Оид ба хабул намудани Конуни Чумхурии Тохикистон "Дар бораи маърифати экологии ахолй"

Махлиси намояндагони Махлиси Олии Чумхурии Тохикистон харор мекунад:

Конуни Чумхурии Тохикистон "Дар бораи маърифати экологии ахолй" хабул карда шавад.

Раиси

Мачлиси намояндагони Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон                                                  Ш. Зухуров

ш. Душанбе, 3 ноябри соли 2010 № 213

КАРОРИ МАЧДИСИ МИЛЛИИ МАЧДИСИ ОЛИИ ЧУМХУРИИ ТОЧИКИСТОН

Оид ба Конуни Чумхурии Точикистон "Дар бораи маърифати экологии ахрлй"

Мачлиси миллии Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон Конуни Чумхурии Точикистонро "Дар бораи маърифати экологии ахрлй" баррасй намуда, кдрор мекунад:

Конуни Чумхурии Точикистон "Дар бораи маърифати экологии ахолй" чонибдорй карда шавад.

Раиси

Мачлиси миллии Мачлиси Олии

Чумхурии Точикистон                                 М.Убайдуллоев

ш. Душанбе, 16 декабри соли 2010 № 107